Tom 27. Mazowsze, cz. IV

Mazowsze, cz. IV. Dzieła wszystkie, t. 27. Wrocław-Poznań 1964. Ss.XII, 400, ilustr. Reedycja fotooffsetowa, pierwodruk: Kraków 1888.

Tom 27 DWOK dostępny jest w postaci cyfrowej TUTAJ (pdf) oraz na portalu polona.pl

Część czwarta serii mazowieckiej, przynosząca obraz etnograficzny tzw. Mazowsza Starego (Mazury, Kurpie), tj. północnego obszaru regionu, po prawej stronie Wisły i Bugu oraz nad Narwią i Wkrą. W pięciu typowych dla monografii Kolberga działach zawarty jest: opis historyczno-geograficzny kraju (Lipnowskie, tj. dawna Ziemia Dobrzyńska, Płockie, Mławskie, Przasnyskie, Pułtuskie, Ostrołęckie, Kolneńskie), opis ludu (Dobrzyniaki, Mazury, Kurpie) ze szczególnym uwzględnieniem Kurpiów, obszerny rozdział poświęcony zwyczajom, opis dożynek, charakterystyka obrzędów, gdzie obok chrzcin i pogrzebu omówionych jest 9 wesel, oraz 266 pieśni powszechnych. W sumie w trzech ostatnich rozdziałach znalazło się 439 pieśni. Na uwagę zasługuje fakt, że Kolberg przedstawił tu obszernie kulturę jednego z najciekawszych regionów etnograficznych w Polsce - Puszczy Kurpiowskiej, której wielostronna odrębność kulturowa stanowiła już przed Kolbergiem przedmiot zainteresowania badaczy (K.W. Wójcicki, A. Połujański, Z. Gloger i in. ). Materiał w tomie pochodzi przede wszystkim z własnych badań terenowych Kolberga oraz od korespondentów (m.in. P. Jahołkowskiego, R. Korbasińskiego), a także uzupełniony jest cytatami z literatury (K.W. Wójcicki, A. Połujański, W.H. Gawarecki, F. Kozłowski), zwłaszcza przy opisie etnograficznym. Dołączone na końcu przypisy zostały wybrane z publikacji i zawierają głównie informacje o dziejach Mazowsza, a także kilka podań i pieśni.