Mazowsze, cz. VII. Dzieła wszystkie, t. 42. Z rękopisów opracowali A. Pawlak, M. Tarko i T. Zdancewicz. Red. M. Tarko. Wrocław-Poznań 1970. Ss.864, ilustr.

Tom 42 DWOK dostępny jest w postaci cyfrowej TUTAJ (pdf) oraz na portalu polona.pl

Ostatnia część siedmiotomowej monografii etnograficznej Mazowsza wydana z pozostałych w zbiorach Kolberga rękopisów. Obejmuje materiał suplementowy do pozostałych dwu części Kolbergowskiej edycji Mazowsza (tj. części IV-V), a także obszerny materiał z zakresu wierzeń i literatury ludowej, nie opublikowany przez samego Kolberga, a odnoszący się do całego regionu. Część suplementowa, uzupełniająca zasób źródłowy z Mazowsza Starego podzielona jest zgodnie z planem Kolberga w tomie IV i V na dwa działy: Mazury. Kurpie oraz Mazury. Podlasie. W obrębie zaś każdego z nich zamieszczone są kolejne rozdziały poświęcone odpowiednio opisowi kraju, ludu, zwyczajom, obrzędom, pieśniom powszechnym (ponad 360), tańcom i melodiom bez tekstu (245). Część stanowiąca tzw. inedita niesuplementowe zawiera opis wierzeń (choroby, leki i zabiegi lecznicze, wierzenia związane z przyrodą, wyobrażenia o świecie, demonologia, wróżby, przesądy), 78 opowiadań ludowych, około 30 przysłów i zagadek, opis 29 gier i zabaw (z 12 pieśniami i melodiami) oraz rozdział poświęcony językowi (próbki mowy, spis nazwisk chłopskich, słowniczek gwarowy) i spis miejscowości z kilkunastu powiatów regionu. Materiał zawarty w tym tomie pochodzi z własnych badań Kolberga (zwłaszcza dokumentacja folkloru muzycznego oraz ponad 40 opowieści ludowych), od współpracowników (m.in. R. Korbasińskiego z Porządzia pod Wyszkowem, L. i M. Czarkowskich z Siemiatycz, P. Jahołkowskego z Łomży), a także z literatury (m.in. prac Z. Glogera, J. Grajnerta, A. Osipowicza, K. Kozłowskiego, A. Połujańskiego, K.W. Wójcickiego) oraz z prasy.