Krakowskie. Suplement do t. 5-8 Dzieła wszystkie t. 73/I-III. Z rękopisów i źródeł drukowanych zebrały i opracowały Elżbieta Millerowa, Danuta Pawlakowa i Agata Skrukwa. Poznań 2005. Ss. CXV, 521 + 542 + 585, ilustr.
Tom 73 DWOK dostępny jest w postaci cyfrowej na portalu polona.pl: 73/I, 73/II, 73/III
Wydano pod opieką naukową Polskiej Akademii Nauk ze środków Komitetu Badań Naukowych i Ministra Kultury.
Postać cyfrowa Tomu 73/I w formacie pdf do pobrania TUTAJ
Postać cyfrowa Tomu 73/III w formacie pdf do pobrania TUTAJ
Postać cyfrowa Tomu 73/II w formacie pdf będzie dostępna wkrótce.
Czterotomową monografię Krakowskiego wydał Kolberg w latach 1871-1875 jako tomy 5-8 Ludu. Obecnie jest ona dopełniona trzema woluminami, zawierającymi wszystkie zachowane w archiwum Kolberga a niedrukowane dotąd materiały folklorystyczne i etnograficzne z tego regionu oraz, zgodnie profilem tomów suplementowych, komentarze źródłowe do wydania XIX-wiecznego.
W otwierającym tom wstępie przedstawione są te wydarzenia z biografii autora Ludu, które miały znaczący wpływ na zawartość monografii, tj. okoliczności przeniesienia się badacza z Warszawy do Modlnicy (pod Krakowem), jego związki z krakowskim środowiskiem naukowym i przyjaźń z rodziną Konopków, której członkowie pomagali Kolbergowi także w organizacji badań w Krakowskiem. Następnie omówiony jest zasięg regionu przyjęty w monografii, metody zbierania materiałów i praca Kolberga nad ich wydaniem oraz scharakteryzowane są zachowane rękopisy i zasady edycji przyjęte w wydaniu obecnym.
Materiały suplementowe zamieszczone są w tomie 73 w porządku zbliżonym do układu treści monografii regionalnych Kolberga. Wolumin pierwszy zawiera niewielką ilość notatek do rozdziału ,,Lud", następnie ,,Zwyczaje doroczne", ,,Obrzędy rodzinne" i ,,Pieśni powszechne". W ,,Materiałach do rozdziału >>Lud<<" znajdują się miedzy innymi notatki toponomastyczne, uzupełniające bogaty materiał z tego zakresu wydany przez Kolberga w cz. I Krakowskiego, oraz spisy nazw własnych zwierząt domowych. W rozdziale ,,Zwyczaje doroczne" do ważniejszych należy tekst szopki zapisany w 1887 r. przez krakowskiego murarza J. Hyłkę, a w rozdziale ,,Obrzędy rodzinne" obszerny opis wesela w Mogilanach i liczne pieśni weselne z innych miejscowości. Oba te rozdziały zawierają w sumie ponad 200 pieśni i melodii. Wśród pieśni uwagę zwracają ballady, których w tomie suplementowym jest znacznie więcej niż w monografii wydanej w XIX w., oraz zespół tekstów pieśni zapisany przez M. Szczurka w Mogilanach, prezentujący prawdopodobnie cały repertuar autora.
Wolumin drugi zawiera kolejne rozdziały monografii: ,,Pieśni szlacheckie i mieszczańskie", ,,Tańce i melodie bez tekstu", ,,Gry i zabawy", ,,Świat nadzmysłowy", ,,Opowieści", ,,Zagadki", ,,Przysłowia. Zdania" i ,,Język". Osobno wydzielono inne formy literackie: list i orację. Wśród pieśni nieludowych ważne miejsce zajmują historyczne i patriotyczne, których stosunkowo wiele Kolberg zapisał w tym regionie, ale ówcześnie nie mógł ich wydać w swym Krakowskiem. Bogaty jest też zbiór melodii instrumentalnych, przy dla niektórych z nich odnotowane są nazwiska wykonawców, np. skrzypka z Modlnicy, Kazimierza Kurka. W sumie pieśni i melodii jest 1432. Dopełnieniem opisu wierzeń, znajdującego się w cz. III Krakowskiego, jest ,, Świat nadzmysłowy". W rozdziale tym zamieszczono wyobrażenia o przyrodzie, wierzenia demonologiczne, materiały o czarach, czarownicach, urokach i przesądach dotyczących życia codziennego, chorób, pogody itp. Ilustrujące je opowieści pozostawiono w opisie tych wierzeń, tak jak uczynił to Kolberg w swej monografii. W rozdziale ,,Opowieści" opublikowano sześćdziesiąt tekstów, z których część zawiera wątki nawiązujące do historii Polski. Kolberg z druku takich tekstów musiał w XIX w. zrezygnować, aby tomy Krakowskiego mogły być rozpowszechniane także w zaborze rosyjskim. Są to podania ogólnonarodowe i lokalne, związane ściśle z regionem lub miastem, często w różnych wariantach popularne w całej Polsce (np. o Twardowskim, o smoku wawelskim), ale także mniej znane z dotychczasowych edycji folkloru krakowskiego. Inne teksty to bajki magiczne, anegdoty i bajki zwierzęce. Część z nich to zapisy wariantów chronologicznie wczesne i najwcześniejsze, niektóre zaś są unikatami odnotowanymi tylko przez Kolberga. List chłopski z 1870 r. znajdujący się w rozdziale ,,Inne formy" należy także do rzadkości z powodu powszechnego wówczas w tym środowisku analfabetyzmu i nikłego jeszcze zainteresowania folklorystów tą formą literacką. Rozdział ,,Zagadki" zawiera 69 tekstów. W ,,Języku" znajduje się słowniczek uzupełniający materiał leksykograficzny zawarty w cz. IV Krakowskiego oraz stosunkowo obfite materiały onomastyczne z wielu miejscowości regionu.
Wolumin III zawiera ,,Raptularz Antoniny Konopczanki", ,,Przypisy źródłowe do Krakowskiego cz. I-IV", bibliografię i indeksy. ,,Raptularz" jest szczęśliwie zachowanym, choć niekompletnym, prymarnym zapisem wywiadów, które A. Konopczanka przeprowadzała w latach 1868-1869 z kilkorgiem mieszkańców Modlnicy. Zbierała wtedy dla Kolberga materiały dotyczące wierzeń i teksty bajek. Zapisy te poddawane były następnie zabiegom redakcyjnym, najpierw przez autorkę, a potem przez Kolberga, więc zachowanie się ,,Raptularza" pozwala odtworzyć znaczną część wypowiedzi informatorów w ich pierwotnej postaci. Ze względu na oryginalną formę tego dokumentu i na fakt, że stanowi on tematycznie określoną całość, potraktowano go monograficznie, publikując jako samoistny rozdział suplementu.
Odrębną część tego woluminu stanowią przypisy źródłowe do czterech tomów Krakowskiego wydanych przez Kolberga. Zawierają one dane o wykorzystanych w tej monografii źródłach, możliwe do ustalenia na podstawie zachowanych rękopisów i wskazówek bibliograficznych podanych przez autora, a także jego korespondencji i notatek. W komentarzach źródłowych podano więc te dane o autorstwie, lokalizacji, chronologii i treści zapisu, które odtworzono analizując rękopisy, a także wyniki kwerend bibliograficznych, mające znaczenie dla prawidłowej interpretacji Kolbergowskiego tekstu. Bibliografia zawiera noty wszystkich publikacji cytowanych lub wzmiankowanych w Krakowskiem i w tomie suplementowym. Również indeksy (nazw geograficznych i incipitów pieśni) obejmują całość materiałów, tj. tomy 5-8 i 73Dzieł wszystkich.
